Voor mij is dit het meest indrukwekkende en wijze boek over ecologie en economie dat ik ooit heb gelezen. Bovendien is Satish Kumar sinds de oprichting betrokken bij het New Financial Forum en dat helpt uiteraard wel mee. Ik geef zoveel mogelijk vrienden en goede relaties dit boek cadeau. “De mens zal duizenden jaren kunnen blijven voortbestaan als wij mensen lichtvoetig op aarde lopen en een leven van elegante eenvoud leven binnen de eenheid bodem, ziel en samenleving”, zegt hij in dit boek. Kumar is vredes- en milieuactivist, auteur, uitgever en oprichter van het Schumacher College en onder meer bekend van zijn vredespelgrimstocht van 13.000 kilometer.

Er zijn boeken die je nooit meer loslaten en je drastisch helpen je eigen richting te bepalen en in te durven slaan. Het werk van Kumar is dat al voor vele duizenden mensen geweest. In dit boek bundelt hij zijn wijsheid, ervaringen en reflectie die hij in vele decennia heeft opgedaan en biedt hij een concreet uitzicht op een beter leven voor mens, dier en planeet. “Een hebzuchtige, consumerende leefwijze buit de zwakkeren en de natuur uit, dat is onvermijdelijk. Als consumenten verspillen we hulpbronnen en onze tijd en energie aan het najagen van dingen die we niet nodig hebben. We stellen hebzucht boven behoefte, glamour boven elegantie en uitbuiting boven behoud. Leven in overvloed produceert afval, vervuiling en armoede”, aldus Kumar die hiermee haarfijn aanstipt waarom onze moderne wereld niet sociaal en niet duurzaam is. “Eenvoudig leven heeft niets met luiheid of passiviteit te maken”, zo schrijft hij in het voorwoord. “Onze consumerende manier van leven maakt ons juist lui, onbekwaam en passief. We worden afhankelijk van mechanisatie, industrialisering en massaproductie. Het ideaal van elegante eenvoud is verbonden met kunst en handwerk, met het maakproces en met de kunst van goed leven met minder. Eenvoud focust op de kwaliteit van leven en niet op de hoeveelheid materiële dingen.”

Houtvester en bestsellerauteur Peter Wohlleben pleit voor een andere kijk op de natuur. “De uitdagingen waar de mensheid voor staat, zijn immens. Ik ben echter optimistisch dat we er op tijd in slagen een ommekeer in ons denken en doen te bewerkstelligen zodat we de wereld leefbaar houden. Wel is het belangrijk dat we andere verhalen gaan vertellen. Omarm niet langer het onzinnige dogma van eeuwigdurende economische groei en kies voor de kwaliteit van leven, nu en in de toekomst. Dat is uiteindelijk het antwoord op de klimaatcrisis en andere crises. Steeds meer jongeren zien dat in. Hoogste tijd dat zij stemrecht krijgen”, aldus Wohlleben in een interview voor het New Financial Magazine.

Het meest bekende boek Peter Wohlleben is Het verborgen leven van bomen. In de gelijknamige documentaire uit 2020 vraagt een Poolse vrouw aan Peter Wohlleben waarom het nou toch zo belangrijk is dat we de natuur beschermen. Zijn antwoord spreekt boekdelen: “Het is helemaal niet belangrijk”, zegt hij. “De natuur zal altijd herstellen, of het nu over 10.000 of 100.000 jaar is. Wel lijkt het me belangrijk dat op korte termijn de natuur ook gezond is, zodat wijzelf, onze kinderen en kleinkinderen ook nog op deze wereld zijn om van de natuur te genieten. De natuur gaat nooit kapot, maar zonder natuur kan de mens niet voortbestaan.” In Het verborgen leven van bomen laat Wohlleben zien dat bomen ook andere manieren kennen om te communiceren. Zo kunnen ze andere bomen via hun wortels waarschuwen voor gevaar en communiceren ze via schimmels, die op hun beurt de boom weer nodig hebben. Zo levert de boom suiker via fotosynthese, halen de paddenstoelen via een ragfijn netwerk fosfor en stikstof uit de grond en geven dit af aan de boom. Het ondergronds netwerk zorgt voor uitwisseling over en weer.

Li An Phoa’s levenswerk is rivieren weer drinkbaar maken. Samen met haar partner Maarten van der Schaaf schreef ze het indrukwekkende boek Drinkbare rivieren, een levenswerk over een nieuw natuurbesef. Li An Phoa besloot na haar studie Bedrijfskunde in een kano de Canadese rivier de Rupert af te varen, toen nog een rivier met drinkbaar water. “Nog maar een paar generaties geleden waren alle rivieren drinkbaar, nu is dat zeldzaam. Rivieren tonen ons hoe het is gesteld met de (levens)kwaliteit van het landschap, van een stroomgebied. De kwaliteit van rivierwater zou een leidend beginsel kunnen zijn van je ondernemersstrategie en een indicator van ‘gezond’ of ‘in control’ van bijvoorbeeld financiële dienstverleners”, aldus Li An Phoa in een eerder interview voor het New Financial Magazine.

De missie van Li An is niet zozeer het daadwerkelijk drinkbaar maken van alle rivieren in de wereld, ook al zou dat fantastisch zijn. “Mijn doel is dat mensen en bedrijven bewuster worden dat de rivier de perfecte indicator zou kunnen zijn van de kwaliteit van onze samenleving en dat iedereen een keuze heeft om een bijdrage te leveren en onze levensaders weer gezonder te maken. Drinkbare rivieren zijn een betere graadmeter van het welzijn van een land dan het Bruto Nationaal Product.” Li An Phoa leeft haar missie. Zo wandelt ze rivieren af van bron tot monding en gaat onderweg onbevangen en zonder oordeel het gesprek aan met onder meer burgemeesters, politici, leraren, jongeren, directeuren en journalisten. Ze informeert en verbindt en dat leidt tot resultaat. Li An Phoa is een impactmaker pur sang, is aangesloten bij het Schumacher College van Satish Kumar, is activator van het New Financial Forum en een dierbare vriendin. Haar boek zou ook verplicht studiemateriaal moeten zijn op scholen en universiteiten.

“Wat een prachtig samenspel ontvouwt zich als je beroemdheden op het gebied van economie, geschiedenis en politiek bij elkaar brengt. In Vlindereconomie laat ondernemer en financieel expert Jack Cox zien dat een duurzame financiële toekomst mogelijk is door de werken van Thomas Piketty, Kate Raworth en Rutger Bregman samen te brengen met de ideeën van Nelson Mandela, Hyman Minsky en Gunter Pauli”, schrijft Marjolein Westerterp in de zomereditie 2019 van het New Financial Magazine. “Alles in de natuur staat met elkaar in verbinding. Deze verbondenheid is ook zichtbaar in de Afrikaanse filosofie van Ubuntu, die stelt dat ieder mens alleen bestaat door anderen. Het resultaat van deze samensmelting is een compositie, de vlindereconomie, die ons in staat stelt om de aarde met een gerust hart over te dragen aan de volgende generatie”, zegt Cox.

In de levenscyclus van de prachtige vlinder zag Jack Cox vanuit zijn expertise, de financiële wereld, een analogie en oplossing voor de huidige samenleving. We worstelen met de gevolgen van de economische crisis van 2008, we zien een steeds grotere aandacht voor het ik in plaats van het wij en we hebben te maken met de implicaties van het Klimaatakkoord van Parijs, de opmaat voor de klimaattransitie. “Problemen lossen zich niet vanzelf op en om oplossingen te kunnen realiseren zullen we een aantal bakens moeten verzetten en de focus verschuiven van groei naar ontwikkeling, van economie naar ecologie. Momenteel wordt duurzaamheid enkel en alleen bekeken vanuit de kant van de producent. Echter aan elke transactie is een financiële component gekoppeld. Hoe duurzaam is deze nu eigenlijk?” Jack draagt concrete oplossingen aan om uit de impasse te komen. Een must read voor iedereen die wil bijdragen aan een economie die bijdraagt aan een leefbare aarde voor iedereen.

In de jaren tachtig, toen ik Nederlandse Taal- en Letterkunde studeerde aan de Rijks Universiteit van Leiden, heb ik een half jaar college van hem mogen volgen, een absolute verrijking van mijn kennis over literatuur en het schrijverschap. Ik ben afgestudeerd op zijn werk en ben trots dat ik twee brieven van hem heb mogen ontvangen, uiteraard met kroontjespen geschreven. Eén brief had te maken met mijn afstuderen. De andere brief ontving ik eerder. Begin 1985 stuurde ik mijn boekje Het Groot Kerstverhaal naar zijn uitgever met een begeleidend briefje dat uit slechts één zin bestond: ‘ik hoop dat u mijn boekje wilt doorsturen aan Gerard Reve’. Binnen een week ontving ik een uitgebreide brief van Reve die als volgt begint:

"Dank voor de toezending van Uw novelle ‘Het Groot Kerstverhaal’, die ik met veel genoegen gelezen heb. Er ontspon zich een debat over ‘invloed’, want die behoort er nu eenmaal te zijn. Matroos dacht aan Reve, maar ik meende duidelijk te zien, dat U het werk van Hermans goed kent, en van hem het een en ander geleerd hebt: het vrijwel onmiddellijk in beweging zetten van de handeling, en het niet overmatig veel aandacht schenken aan het dekor. Voorts de overdrijving, die bij U net nog niet, maar bij Hermans vaak wèl stoort." Met zo’n brief heb je als jongeman geen verdere motivatie meer nodig. En dan maakt het ook echt niet uit dat de scheidslijn tussen ironie en serieusheid soms lastig te bepalen is. Mijn advies: blijf het werk van Gerard Reve lezen! Niet alleen De Avonden maar ook andere meesterwerken als Werther Nieland, Op weg naar het einde, Nader tot U, Veertien etsen van Frans Lodewijk Pannekoek voor arbeiders verklaard, Oud en Eenzaam, Moeder en Zoon en Bezorgde Ouders.